کلین روم (اتاق تمیز): واحه‌ای از پاکیزگی در قلب صنعت
در دنیای پرشتاب صنعت، جایی که دقت و ظرافت حرف اول را می‌زند، حفظ پاکیزگی و عاری بودن از ذرات معلق، نقشی حیاتی در تولید محصولات، با کیفیت بالا ایفا می‌کند. در این میان، کلین روم (Cleanroom) به عنوان واحه‌ای از پاکیزگی، فضایی کنترل‌شده و عاری از آلاینده‌ها را فراهم می‌کند که برای انجام فعالیت‌های حساس و دقیق در صنایع مختلف از جمله داروسازی، الکترونیک، هوافضا، بیوتکنولوژی و صنایع غذایی ضروری است.
تعریف کلین روم:
اتاق تمیز یا کلین روم به فضایی اطلاق می‌شود که غلظت ذرات هوا در آن کنترل می‌شود و کاربرد آن به ترتیبی است که ورود و حفظ ذرات را در داخل اتاق به حداقل برساند و در صورت لزوم، سایر عوامل مرتبط مانند دما، رطوبت و فشار نیز قابل کنترل است. این فضاها با استفاده از تجهیزات و فناوری‌های خاص، شرایطی را فراهم می‌کنند که در آن ذرات معلق در هوا تا حد میکرومتر و حتی نانومتر کنترل شده و به حداقل می‌رسد.
با متین صنعت در ادامه این مقاله همراه باشید...
سطوح مختلف پاکیزگی در کلین روم:
سطوح مختلف پاکیزگی در کلین روم‌ها با توجه به نوع فعالیت و حساسیت محصول نهایی تعریف می‌شود. این سطوح با استانداردهای بین‌المللی مانند ISO 14644 ، EU GMP و FS 209E مشخص شده و هر سطح، الزامات خاص خود را برای کنترل ذرات معلق و آلاینده‌ها دارد.
اجزای اصلی کلین روم:
دیوارها و سقف: دیوارها و سقف کلین روم از مصالحی ساخته می‌شوند که به راحتی قابل شستشو و ضدعفونی هستند و درز و شکاف ندارند.
کفپوش: کفپوش کلین روم نیز از مصالحی ساخته می‌شود که صاف، غیر لغزنده و قابل شستشو باشند.
سیستم تهویه: سیستم تهویه نقش اساسی در پاکیزگی هوای کلین روم دارد. این سیستم با فیلترهای خاص ذرات معلق و آلاینده‌ها را از هوا جدا می‌کند و هوای تمیز و عاری از آلودگی را به داخل فضا تزریق می‌کند.
سیستم کنترل فشار: در کلین روم‌ها، فشار هوا به طور دقیق کنترل می‌شود تا از ورود هوای آلوده به داخل فضا جلوگیری شود.
تجهیزات و مبلمان: تجهیزات و مبلمان داخل کلین روم نیز باید از مواد تمیزکننده‌پذیر و ضدعفونی‌کننده ساخته شده باشند و به گونه‌ای طراحی شوند که حداقل ذرات معلق را تولید کنند.
پرسنل: پرسنل شاغل در کلین روم باید آموزش‌های لازم را برای کار در این محیط‌ها دیده باشند و از لباس‌های مخصوص و تجهیزات حفاظت فردی استفاده کنند.
کاربردهای کلین روم:
- صنعت داروسازی: تولید داروهای تزریقی، استریل و بیولوژیکی
- صنعت الکترونیک: مونتاژ قطعات حساس و دقیق مانند ریزتراشه‌ها
- صنعت هوافضا: تولید قطعات حساس و پیچیده هواپیما و فضاپیما
- بیوتکنولوژی: تحقیقات و تولید محصولات بیولوژیکی
- صنایع غذایی: تولید محصولات غذایی استریل و باکیفیت بالا
- صنعت اپتیک: تولید لنزها و قطعات اپتیکی دقیق
- صنعت چاپ: چاپ اسناد و مدارک حساس مانند اسکناس و اوراق بهادار
مزایای استفاده از کلین روم:
تولید محصولات با کیفیت بالا: کنترل ذرات معلق و آلاینده‌ها در کلین روم، منجر به تولید محصولات با کیفیت بالا و عاری از نقص می‌شود.
کاهش ضایعات: عدم وجود آلودگی در کلین روم، ضایعات ناشی از آلودگی را به حداقل می‌رساند.
افزایش ایمنی: کار در کلین روم، خطرات ناشی از آلودگی میکروبی و ذرات معلق را برای پرسنل و محصولات کاهش می‌دهد.
حفظ محیط زیست: با جلوگیری از انتشار آلاینده‌ها به محیط زیست، کلین روم نقشی در حفظ محیط زیست ایفا می‌کند.
چالش‌های استفاده از کلین روم (ادامه):
آموزش پرسنل: پرسنل شاغل در کلین روم باید آموزش‌های لازم در مورد کارکرد صحیح تجهیزات، رعایت پروتکل‌های بهداشتی و استفاده از لباس‌های مخصوص را ببینند. این امر مستلزم صرف هزینه و زمان برای آموزش کارکنان است.
محدودیت‌های حرکتی: برای حفظ پاکیزگی محیط، تردد و فعالیت در کلین روم محدودیت‌هایی دارد. پرسنل باید با احتیاط حرکت کنند و از ایجاد گرد و غبار اضافی خودداری نمایند.
تعمیرات و نگهداری: تعمیرات و نگهداری تجهیزات و تاسیسات کلین روم باید با دقت و رعایت پروتکل‌های خاص انجام شود تا از ورود آلودگی به محیط جلوگیری شود. این امر می‌تواند هزینه‌بر و زمان‌بر باشد.
انواع کلین روم:
کلین روم‌ها را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی دسته‌بندی کرد. دو دسته‌بندی رایج عبارتند از:
بر اساس کاربرد:
کلین روم ایزوله: این نوع کلین روم برای محافظت محصول از آلودگی خارجی طراحی شده است و فشار هوا در آن به طور دقیق کنترل می‌شود تا از ورود هوای آلوده به داخل فضا جلوگیری شود.
کلین روم ایمن: این نوع کلین روم برای محافظت پرسنل و محیط زیست از آلودگی‌های ناشی از محصول، مانند مواد رادیواکتیو یا میکروارگانیسم‌های خطرناک، طراحی شده است.
بر اساس جریان هوا:
کلین روم با جریان هوای لامینار (Laminar Flow Cleanroom): در این نوع کلین روم، هوا با سرعت و جهت یکنواخت از فیلترهای HEPA (High Efficiency Particulate Air) عبور کرده و به داخل فضا تزریق می‌شود. این جریان یکنواخت هوا، آلاینده‌ها را از محیط دور می‌کند.
کلین روم با جریان هوای مخلوط (Mixed Flow Cleanroom): در این نوع کلین روم، هوا از طریق فیلترهای HEPA وارد فضا شده و به طور معمول در کل فضا به گردش در می‌آید. این نوع کلین روم برای کاربردهایی با حساسیت کمتر نسبت به کلین روم با جریان هوای لامینار مناسب است.
انواع جریان هوا
تکنولوژی‌های نوین در کلین روم:
صنعت کلین روم همواره در حال پیشرفت است و فناوری‌های نوینی در حال توسعه هستند که کارایی و اثربخشی این فضاها را افزایش می‌دهند. برخی از این فناوری‌ها عبارتند از:
سیستم های مانیتورینگ آنلاین: این سیستم‌ها به طور مداوم غلظت ذرات معلق و آلاینده‌ها در کلین روم را پایش می‌کنند و امکان کنترل لحظه‌ای کیفیت هوا را فراهم می‌آورند.
ربات‌های ضدعفونی‌کننده: استفاده از ربات‌های خودکار برای ضدعفونی کردن سطوح کلین روم می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی فرآیند ضدعفونی کردن کمک کند.
ربات ضدعفونی‌کننده
فناوری‌های نوین فیلتراسیون: توسعه فیلترهای با کارایی بالاتر و عمر طولانی‌تر می‌تواند به بهبود کیفیت هوا و کاهش هزینه‌های تعویض فیلترها کمک کند.
سیستم‌های هوشمند کنترل فشار: سیستم‌های هوشمند با قابلیت کنترل دقیق فشار هوا در کلین روم می‌توانند به صرفه‌جویی در مصرف انرژی و بهبود کارایی سیستم تهویه کمک کنند.
نتیجه گیری:
آینده کلین روم با پیشرفت فناوری و افزایش حساسیت صنایع به کیفیت و پاکیزگی محصولات، تقاضا برای استفاده از کلین روم‌ها همچنان در حال افزایش است. انتظار می‌رود در آینده، شاهد توسعه‌ی فضاهای کلین روم با قابلیت‌های بیشتر و هزینه‌های پایین‌تر باشیم. همچنین، ادغام فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء در کلین روم‌ها می‌تواند به ارتقای سطح اتوماسیون، کنترل دقیق‌تر محیط و افزایش کارایی این فضاها منجر شود.
FA 
EN